İşyerinde, daha önce hiç risk değerlendirmesi yapılmamış olması ve çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek aşağıda belirtilen önemli değişikliklerin olması durumunda, risk değerlendirmesi yapılması gereklidir:

i. Yeni bir makine veya ekipman alınması

ii. Yeni tekniklerin geliştirilmesi

iii. İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması

iv. Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretim sürecine girmesi

v. Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması,

vi. İş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi

vii. İş kazası veya meslek hastalığı ile sonuçlanmasa bile yangın, parlama veya patlama gibi işyerindeki iş sağlığı ve güvenliğini ciddi şekilde etkileyen olayların ortaya çıkması

Risk değerlendirmesi, aşağıdaki sıralamada yer alan aşamaların yerine getirilmesi yoluyla gerçekleştirilir:

a) Planlama

Risk değerlendirmesi çalışmaları, mevcut mevzuat ve işyeri koşulları çerçevesinde planlanır.

b) İş yerinde Yürütülen Çalışmaların Sınıflandırılması

İş yerinde yürütülmekte olan veya yürütülecek olan faaliyetler özelliklerine göre sınıflandırmaya tabi tutulur. Sınıflandırmada, sürekli olmamakla birlikte periyodik olarak veya değişen aralıklarla yürütülen bakım ve onarım gibi faaliyetler de dikkate alınır. Sınıflandırmada, işyerinin içinde ve dışında yürütülen işler, üretim veya hizmet sürecinin aşamaları, planlanmış veya ani faaliyetler, çalışanların görev tanımları gibi unsurlardan da yararlanılabilir.

c) Bilgi ve Veri Toplama

Bilgi ve veri toplamada, işyerinde yürütülen işler, bu işlerin süresi ve sıklığı, işin yürütüldüğü yer, işin kim veya kimler tarafından yürütüldüğü, yürütülen işten etkilenebilecek olanlar, alınmış olan eğitimler, işin yürütümü için ön izin gerekip gerekmediği, işin yürütümü sırasında kullanılacak makine ve ekipman, bu makine ve ekipmanların kullanım talimatları, kaldırılacak veya taşınacak malzemelerle bunların özellikleri, kullanılan kimyasallar ve özellikleri, mevcut korunma önlemleri, daha önce meydana gelmiş olan kaza veya meslek hastalıkları gibi unsurlar dikkate alınır.

d) Tehlikelerin Tanımlanması

Tehlikelerin tanımlanması, aşağıda belirtilen tehlike veya kaynaklarının bulunup bulunmadığı, tehlike varsa bundan kimlerin ve ne şekilde etkilenebileceği dikkate alınarak yapılır.

• Kayma, takılma ve benzeri nedenlerle düşme

• Yüksekten düşme

• Cisimlerin düşmesi

• Gürültü ve titreşim

• Uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri

• Radyasyon ve ultraviyole ışınlar

• Seyyar el aletlerinin kullanımı

• Sabit makine ve tezgahların kullanımı

• Hareketli erişim ekipmanları (Merdivenler, platformlar)

• Mekanik kaldırma araçları

• Ürünler, emisyonlar ve atıklar

• Yangın, parlama ve patlama

• Elle taşıma işleri

• Elektrikli aletler

• Basınçlı kaplar

• Aydınlatma

• Ekranlı araçlarla çalışma

• Termal konfor koşulları (Sıcaklık, nem, havalandırma)

• Kimyasal faktörler (Toksik gaz ve buharlar, organik solventler ve tozlar)

• Biyolojik ajanlar (Mikroorganizmalar, bakteriler, virüsler)

• Monoton çalışma koşulları

• İş yeri yerleşim planı

• İş stresi

• Kapalı yerlerde çalışma

• Yalnız çalışma

• Motorlu araçların kullanımı, taşımacılık ve yollar

• Su üzerinde veya yakınında çalışma

• Şiddet, hakaret veya tacize maruz kalma

• İstenmeyen insan davranışları (Dikkatsizlik, yorgunluk, aldırmazlık, anlama güçlüğü, öfke, kavga etmek)

e) Risk Analizi

Risk analizi ile (d) bendinde belirlenen tehlikelerin verebileceği zarar, hasar veya yaralanmanın şiddeti ve bu zarar, hasar veya yaralanmanın ortaya çıkma olasılığı belirlenir. Risk analizinde, tehlikeye maruz kalan kişi sayısı, tehlikeye maruziyet süresi, kişisel koruyucuların sağladığı korunma ve güvensiz davranışlar gibi unsurlar dikkate alınır.

f) Risk Değerlendirmesi

Risk değerlendirmesinde,

(e) bendinde belirlenen risklerin ağırlık oranları hesaplanarak derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir.

g) Önlemlerin Belirlenmesi

İş yerindeki riskleri kontrol altına alma yöntemleri, önceliğin derecesine göre ve en öncelikli olandan daha az öncelikli olana doğru sıralanmak üzere aşağıdaki gibi olmalıdır:

• Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak

• Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmek

• Toplu koruma önlemlerini, kişisel korunma önlemlerine tercih etmek

• Mühendislik önlemlerini uygulamak

• Ergonomik yaklaşımlardan yararlanmak

h) Risk Değerlendirme Raporu Hazırlanması

Risk değerlendirme raporunda, aşağıdaki hususlar yer almalıdır:

• Yapılan işin tanımlanması

• Mevcut riskler

• Risklerden etkilenen çalışanların listesi

• Zarar, hasar veya yaralanmanın şiddeti

• Zarar, hasar veya yaralanmanın meydana gelme olasılığı

• Risk değerlendirmesinin sonuçları (Risk düzeyleri)

• Alınması gerekli kontrol önlemleri

Risk değerlendirme raporunda, risk değerlendirmesini yapan kişilerin ad, soyad ve imzaları ile risk değerlendirmesinin yapıldığı tarih belirtilir.

ı) Denetim, İzleme ve Gözden Geçirme

İş yerinde gerçekleştirilen risk yönetiminin tüm aşamaları ve uygulanması düzenli olarak denetlenir, izlenir ve aksayan yönler yeniden gözden geçirilir.

 

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi